دلیل ما | فروشگاه اینترنتی کتب شیعی

الفُصولُ المُهمّه فی اُصولِ الائمّه (تکملهُ الوَسائل) از تالیفات شیخ حر عاملی (متوفای ۱۱۰۴ق) صاحب وسائل الشیعه است که در قرن یازدهم هجری به زبان عربی تالیف شده است. مولف، اصول کلی برگرفته از روایات را که هر مسلمانی باید بداند و آن‌ها را باور داشته و به آن‌ها عمل کند، گرد آورده است. در این اثر، ۳۱۹۴ روایت وجود دارد که در پنج بخش سامان داده شده است.

درباره مولف
محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین معروف به شیخ حُرّ عاملی از دانشمندان، محدثان و فقهای امامیه در قرن یازدهم هجری و صاحب تالیفات گرانقدر و صاحب اثر گرانبهای «وسائل الشیعه» است. شیخ حر به «صاحب وسائل» نیز شهرت دارد. وی در شهر مشهد درگذشت و آرامگاهش در حرم رضوی است.

انگیزه نگارش
مولف، در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته، تقاضای دوستان را برای جمع‌آوری کتابی در کلیات انگیزه خود را برای نوشتن چنین کتابی معرفی کرده و با اشاره به نامی که خود بر کتاب نهاده، اقدام به بیان دوازده مقدمه که فواید مهمی در آنها هست و تعدادشان نیز از باب تبرک به این مقدار رسیده، می‌نماید.

محتوای کلی
مولف، اصول کلی برگرفته از روایات را که هر مسلمانی باید بداند و آن‌ها را باور داشته و به آن‌ها عمل کند را گرد آورده است. کتاب از یک مقدمه دوازده فایده و پنج بخش تشکیل شده است. شیخ حر عاملی در ابتدای کتاب بعد از بیان‌ مقدمه‌، فوایدی را پیرامون حجیت نص عام‌ و شمول‌ افرادی آن‌ و همچنین‌ مباحثی‌ در موضوع الفاظ، صیغ‌ عموم، تخصیص عام، استدلال به عام قبل از فحص و مطالبی دیگر بیان می‌دارد و در پایان‌ این‌ نکته را متذکر می‌شود که علمای‌ اصول‌ و ادبیات‌ عرب، مساله عام و خاص را‌ بررسی‌ و آن را طولانی کرده‌اند و اکثر مباحثی که مطرح نموده‌اند دلیل تام و فایده قابل توجهی ندارد؛ این‌ در‌ حالی‌ است که در احادیث ما قرائن بلکه‌ تصریحات‌، به‌اندازه کافی‌ وجود‌ دارد و ما به برکت ائمه اطهار(ع) به این مباحث نیازی نداریم. علمای اهل‌سنت چون در احکام شرعی فرعی به‌ا ندازه کافی احادیث صحیح ندارند، نیازمند چنین مسائلی‌ در اصول و ادبیات عرب هستند.

ساختار و ابواب کتاب
کتاب، در سه جلد است:
جلد اول؛ بعد از مقدمات محقق و مولف به اصول دین و اصول فقه پرداخته است.
جلد دوم؛ در فروع فقه است.
جلد سوم؛ ابواب کلیات متعلق به طب و نیز نوادر کلیات است.
ابواب پنج‌گانه کتاب شامل موضوعات اصول دین، اصول فقه، فروع فقه، طب و نوادر کلیات است.

ابواب متعلق به اصول دین
120 باب در مورد اصول دین و اعتقادات بیان شده که مولف ابتدا اسامی این ابواب را ذکر کرده سپس وارد بیان آنها می‌شود.

ابواب متعلق به اصول فقه
در مورد اصول فقه هم ۸۶ باب تبیین گردیده است. مولف در این باب به روایاتی که این مضامین را می‌رسانند و غالبا روایات مشهوری هستند اشاره کرده است.

ابواب متعلق به فروع فقه
ابواب چهل و شش‌گانه فقهی موضوع دیگر بخش کتاب که هر یک از آن‌ها نیز دارای فروعاتی است. روایات این بخش، همه از وسائل الشیعه انتخاب شده است.

ابواب متعلق به طب
در بخش طب ۱۴۱ باب وجود دارد.

ابواب نوادر کلیات
نوادر کلیات نام آخرین بخش کتاب که دارای ۱۳۸ باب است.

مولف در مقدمه ۱۲ فائده مهم را (به قصد تبرک به عدد دوازده که تعداد امام شیعه است) بر اساس حروف ابجد بیان کرده است. حر عاملی در پایان فائده دوازدهم تصریح کرده که علماء اصول در عام و خاص بحث را طولانی کرده اند در حالی که نیازی به این همه بحث نبوده است زیرا قرائن وبلکه تصریحات روایات ائمه (ع) ما را از این مباحث زائد بی نیاز کرده است ولی اهل سنت چون روایاتشان در احکام شرعی محدود و مجمل و یا دلالت‌هایش ضعیف است مجبور به استفاده بیشتری از مباحث عام و خاص هستند. نخستین باب کتاب در ارتباط با کلیات مرتبط با اصول و فروع دین از آیات قرآن است که با آیه ۲۰ از سوره بقره (اِنَّ اللهَ عَلىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ترجمه: خدا بر همه چیز تواناست.) آغاز و با آیه ۱۱۱سوره اسراء (وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً ترجمه: نه در جهاندارى شریکى دارد و نه خوار بوده که [نیاز به‌] دوستى داشته باشد.» و او را بسیار بزرگ شمار.)پایان یافته است. باب ۱۳۸ آخرین باب کتاب روایتی از امام صادق(ع) است در این باره که همه چیز و همه کس و تمام آسمانیان و زمینیان برای حسین پس از شهادتش گریستند جز دمشق و بصره و آل عثمان.

روش
شیوه شیخ حر در این کتاب این‌گونه است که نخست عنوان باب را ذکر می‌کند؛ آن‌گاه روایاتی را که‌ بدان‌ عنوان دلالت دارد، می‌آورد. بعد از ذکر احادیث اگر نظری داشته باشد با لفظ «اقول» (می‌گویم) بیان می‌کند و غالباً مطالب هر باب را با جمله: «اقول الایات و الروایات و الادله فی ذلک‌ اکثر‌ من ان‌ تحصی» به پایان می‌رساند. اکثر روایات کتاب الفصول المهمه از کتب اربعه یا از دیگر آثار صاحبان‌ کتب اربعه، اخذ شده است. وی همان‌طور که در فایده نهم‌ از‌ خاتمه کتاب وسایل الشیعه بیان کرده، به صحت و قطعیت احادیث موجود در کتب اربعه و مورد اعتماد بودن مولفان آن‌ها‌ باور دارد.