دلیل ما | فروشگاه اینترنتی کتب شیعی

در گفتارهای این کتاب، نویسنده، آراء و افکار بزرگان جهان اسلام را در باب «اخلاق» عرضه می دارد و با استفاده از نظریه های آنان و انتقاد از بعضی مکاتب، حقایق نهفته ای را در این باب، آشکار می سازد.گفتاری که در این مجموعه، با استفاده از آیات و احادیث، بحث و ارزیابی شده عبارت اند از : آرای دانشمندان درباره اخلاق، اخلاق بشری و الهی، اخلاق براساس سودجویی یا ایمان، اخلاق طبیعی یا نظریه تکامل، تشخیث بیماری های اخلاقی، پیشگیری و درمان بیماری های اخلاقی، آفات طبیعی و شرور نفسانی، عیبجویی، انتقاد و تغافل.

اخلاق از نظر همزیستی و ارزش های انسانی در بردارنده بیست گفتاردر موضوعات مختلف اخلاقی است که خطیب توانا مرحوم حجه الاسلام والمسلمین فلسفی در سخنرانی های مختلف بیان داشته است و پس ازتجدیدنظر و پاره ای اضافات توسط وی، به چاپ رسیده است.
هر گفتار به موضوع خاصی می پردازد. گفتارها با آیه یا روایتی در موضوع مورد بحث، آغاز و با آیه یا روایتی پایان می یابد.
نویسنده در طرح مباحث، علاوه بر استفاده از آیات و روایات،شواهدی از تاریخ و مطبوعات نیز آورده است. برجستگی دیگر این اثر نقل دیدگاه های دانشمندان و روان شناسان و نقد آن ها است.

گفتار اول: اخلاق و آرای دانشمندان
نویسنده، علاوه بر نقل سخنان دانشمندان طرفدار اخلاق، به بررسی دیدگاه مخالفین مقررات اخلاقی - از قدیم و جدید - نیز پرداخته و با استفاده از آیات و روایات به پاسخ گویی می پردازد.

گفتار دوم: اخلاق بشری و الهی
نویسنده در این بخش با تقسیم زندگی انسان به سه مرحله:(الف) زندگی حیوانی و حکومت بی قید و شرط غرایزب) زندگی اجتماعی و تعدیل تمایلات حیوانی ج) زندگی انسانی و نیل به کرامت نفس و تعالی معنوی به تشریح و تبیین این سه مرحله از دیدگاه روان شناسان و اسلام می پردازد.

گفتار سوم: اخلاق بر اساس سودجویی یا ایمان؟
تمام رفتارهای انسان ها از نیت و تصمیم درونی ناشی می شود. اماافراد از جهت این که منشا نیت شان چیست و چه انگیزه ای آنان رابه چنین تصمیمی وا داشته به سه دسته تقسیم می شوند:(گروه اول) انگیزه این گروه تنها خودپرستی و ارضای غرایز خویش است گروه دوم) انگیزه اینان سودجویی و نفع طلبی است. این دسته به میزان قابل ملاحظه ای مصالح جامعه را رعایت می کنند و سعادت خودرا وابسته به خوشبختی جامعه می دانند.(گروه سوم) اینان افراد با فضیلتی اند که انگیزه شان در رفتاراخلاقی وظیفه شناسی و ادای تکلیف است.
نویسنده به گستردگی، طرز تفکر هر سه گروه را بررسی کرده واخلاق گروه دوم را «اخلاق انتفاعی » و اخلاق گروه سوم را «اخلاق ایمانی » می نامد و تفاوت میان آن ها را بیان می کند.

گفتار چهارم: اخلاق طبیعی و نظریه تکامل
گفتار چهارم به مقوله های زیر می پردازد:پایه صفات انسانی و نقد دیدگاه فروید و نقد نظریه کمونیسم وروش پیشوای اسلام و ارزش مکارم اخلاق و دنیای امروز و انحطاط اخلاق و اخلاق منهای مذهب، و وجدان اخلاقی و غرایز اجتماعی وتضاد وجدان و غریزه و اخلاق طبیعی بر اساس تربیت و بنیان گذارعدل جهانی و شرط ظهور امام(ع) و... .

گفتار پنجم: تشخیص بیماری های اخلاقیاین گفتار عهده دار تبیین راه های شناخت عیوب اخلاقی از راه مراجعه به عالم بصیر، دوست شایسته، دشمن و افکار عمومی است.
گفتار ششم: پیش گیری و درمان، پیش گیری و درمان، دو راه مبارزه با امراض جسمی است. در امراض اخلاقی نیز این دو راه وجود دارد. نویسنده علاج بیماری های اخلاقی از این دو راه را مبتنی بر چهار شرط اساسی می داند که عبارت انداز: آگاهی از وجود بیماری، شناخت منشا مرض و تشخیص راه علاج،تصمیم برای درمان، به کار بستن همه برنامه های درمانی.

گفتار هفتم: آفات طبیعی و شرور نفسانی،بشر همواره در معرض دو قسم «شر» است: شرور خارجی مانند:زلزله و شرور درونی مانند: خودخواهی و صفات رذیله.
نویسنده در این بخش ابتدا بحث مفصلی در باره شرور خارجی وچگونگی دفع آن ها را بیان کرده و در ادامه، شرور درونی را اززاویه های مختلف -مانند منشا و راه مبارزه - بررسی می کند.در این گفتار، همچنین انواع پناهگاه های حق و ناحق در مواجهه با شرور خارجی و درونی بیان شده است.

گفتار هشتم: عیب جویی
آغاز این مبحث به لزوم نهی از منکر اختصاص دارد. نویسنده آنگاه با بررسی تفاوت عیب جویی و امر به معروف و نهی از منکربه این موضوعات پرداخته است: ریشه عیب جویی، هم نشینی باعیب جویان، نتیجه عیب جویی، بدبینان، پرده دری، حقارت عیب جویان و... .

گفتار نهم: انتقاد
نویسنده با تبیین معنای لغوی انتقاد، لزوم انتقاد و شرایط آن را مورد بحث قرار داده است و با استفاده از روایات یادآور شده است; برای این که انتقاد و تذکرات اخلاقی در جامعه، پایدار ونتیجه بخش باشد، رعایت سه نکته اساسی لازم است:الف) مردم باید خواهان تذکر باشند و آن را با گشاده رویی بپذیرند.ب) انتقاد کنندگان بدون حضور و اطلاع دیگران یادآور عیوب شوند.ج) انتقاد باید همراه با ادب و احترام باشد.

گفتار دهم: تغافل
تظاهر به بی اطلاعی از آنچه انسان می داند، اگر به جا باشد ازصفات پسندیده و از نشانه های عقل به شمار می رود. نویسنده باتبیین اهمیت تغافل و ذکر شواهدی از تاریخ، انواع و نمونه هایی از تغافل را تشریح می کند; از جمله: تغافل خلاف حق، تغافل حسود،تغافل ممدوح، تغافل والدین، تغافل مضر، تغافل مدیر.

گفتار یازدهم: خودشناسی و اخلاق
این گفتار که نخستین گفتار جلد دوم است، به موضوع خودشناسی اختصاص دارد. مرحوم فلسفی در این گفتار منشا محرومیت بشر ازسعادت واقعی را ناخودآگاهی و معلول خودناشناسی می داند. نکته برجسته این گفتار، بی راهه رفتن بشر در طلب سعادت و خوشبختی است.

گفتار دوازدهم: ایمان ایمنی بخش
نویسنده با استفاده از آیات و روایات، توحید را دو مرحله دانسته است: توحید در عبادت و توحید در اطاعت. که این هر دو،زیربنای تکامل و تعالی بشر خوانده شده است.

گفتار سیزدهم: خودفراموشی
این بخش به تشریح رابطه خودفراموشی با خدافراموشی اختصاص دارد. امام علی(ع) می فرماید:
«من نسی الله سبحانه انساه الله نفسه و اعمی قلبه »;«کسی که خدا را فراموش کند خدا هم او را دچار خودفراموشی می فرماید و چشم بصیرتش را نابینا می سازد».
نویسنده با استناد به آیات و روایات و حوادث تاریخی و سخنان دانشمندان ثابت می کند که خودفراموشی و بی اعتنایی به مسوولیت های انسانی مایه فساد اخلاق و موجب سقوط و تباهی است.

گفتار چهاردهم: ریا
مرحوم فلسفی ریاکاری را نفاق و ریشه آن را احساس حقارت باطنی می داند. وی نه تنها ریا را منشا بسیاری از مفاسد معنوی بلکه آن را منشا بسیاری از مفاسد مادی می داند و معتقد است بسیاری از مشکلات جوامع امروزی مانند تقلید از مدهای غربی نوعی ریااست.

گفتار پانزدهم: تکلف
این گفتار به مشقت ممدوح و مذموم اختصاص دارد.تکلف ممدوح: فعالیت های مشقت باری است که به منظور تزکیه نفس،تعدیل غرایز، ادای تکالیف دینی، تحصیل علم، کسب معاش و دیگرامور ضروری زندگی به شرط عدم افراط انجام می شوند.تکلف مذموم: فعالیت هایی است که انگیزه متکلف، هوای نفس یامعلول جهل است.

گفتار شانزدهم: نگرانی های معقول و موهوم
نویسنده عموم نگرانی و تشویش خاطر را از سر جهل و عجز می داند.او معتقد است که همه نگرانی ها غیرعاقلانه نیست; بلکه بخشی ازآن ها عاقلانه است.ایشان در ادامه، پاره ای از راه های پیش گیری و درمان نگرانی رابر می شمرد.

گفتار هفدهم: درمان نگرانی
نویسنده در ادامه گفتار قبل، خواننده را متوجه می سازد که راه کاهش نگرانی، دوری از آرزوهای ناشدنی، تقویت اراده، عدم افسوس بر گذشته، تجزیه و تحلیل عوامل نگرانی، ایمان به خدا، اعتقادبه قیامت و... است.

گفتار هجدهم: آینده نگری
نویسنده پس از طرح مباحثی در موضوع آینده نگری چنین نتیجه گیری می کند که از شرایط سالم زیستن برای همه انسان ها آینده نگری وتدبر است. فعالیت های تدبیری هنگامی ارزش معنوی و عقلانی پیدامی کند که شرافت مندانه و در جهت گرایش های انسانی باشد وگرنه درزمره تدبیرهای شیطانی خواهد بود.

گفتار نوزدهم: انتقام
مرحوم فلسفی پنج دلیل برای تقبیح انتقام برای تشفی خاطر آورده و در ادامه، مطالب سودمندی را طرح کرده است; غرایز در انسان،خشم در کودک، خطر آزادی خشم، شناخت خشم به جا و بیجا، تفاوت افراد در اظهار خشم، عفو و گذشت، تفاوت انتقام و مجازات و....

گفتار بیستم: انسان دوستی
تغییر مسیر و تغییر هدف غرایز، از جمله مسایلی است که فروید وپیروانش در زمینه غرایز و تمایلات واپس رانده شده، مورد توجه قرار داده اند. این جا به جاسازی نیروی غرایز را «تصعید»نامیده اند.

نویسنده پس از طرح مطالبی در موضوع انسان دوستی، پاره ای ازگفته های روان شناسان در موضوع «تصعید» را تبیین کرده و سپس تعالیم اسلام در این باره را مورد بررسی قرار داده است.