المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم
٪10 تخفیف
انتشارات: بخشایش شابک: 9789641823926 دسته: موضوعات کتب / علوم قرآنی و ادعیه / ادبیات برچسب:
  • نویسنده : محمد فواد الباقی
  • ارسال به سراسر کشور
  • پشتیبانی ۲۴ ساعته، ۷ روز هفته
  • تضمین اصالت و کیفیت کتاب
  • تحویل در کمترین زمان

4,800,000 ریال

4,320,000 ریال

موجود در انبار: 2 عدد


در صورت نیاز به تعداد بیشتر این کتاب با پشتیبانی آنلاین هماهنگ کنید
خود عبدالباقی در مقدمه می‏نویسد، کتاب فلوگل را اساس المعجم المفهرس قرار دادم. امّا اینگونه نبوده که چشم بسته و بدون تغییر همه طبقه ‏بندی فلوگل را اجرا کند بلکه قاموس‏های لغت و تفسیرهای ادبی را نیز مطالعه و مورد توجه قرار داد.

نگارش و تنظیم معجم های مفهرس و فرهنگ های الفبایی برای کلمات قرآن کریم از موضوعاتی است که از دیر باز مورد اهتمام خادمان این مصحف شریف بوده است. به همین منظور تاکنون آثار متعدد و متنوعی به رشته تحریر درآمده که البته افتخار پدیدآورندگی اغلب این آثار از آنِ دانشمندان اهل سنت بوده است. ملاحظه تعدادی از این آثار و مواجه شدن با برخی ضعف های موجود در آنها از یک سو و ملاحظه مقام رفیع قرآن و جایگاه بی نظیر آن ، این انگیزه را در بنده حقیر به عنوان مدعی پیروی از مکتب اهل بیت پیامبر برانگیخت که با عنایت حافظ این کتاب عظیم در حد وسع خود اثری تولید نمایم که ضمن حفظ نقاط قوت آثار خادمین پیش کسوت – شکر الله مساعیهم و حشرهم الله مع القرآن –ضعف های آنها را پوشش داده و اثری در خور و بایسته قرآن مجید باشد. و اما اینک بیان ضعف های عمده یاد شده و نیز ویژگی های اثر حاضر :

الف) آثار یاد شده نوعا کامل نبوده و شامل همه کلمات قرآن نمی گردد. به عنوان مثال، کتاب المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم تالیف استاد محمد فواد عبدالباقی مصری که معروفترین اثر در این زمینه است ، حروف و نیز برخی اسم ها را ندارد. از این رو بود که بعدها دو نفر از اساتید و دکاتر مصری و سعودی برای جبران این نقیصه، اقدام به تحریر کتابی با عنوان معجم الادوات والضمائر تکمله المعجم المفهرس نمودند.

و این در حالی است که اثر حاضر، کامل و جامع بوده و تمامی کلمات قرآن را شامل می گردد؛ به نحوی که هیچ کلمه مستقل قرآنی را نمی توان یافت که در این کتاب نیامده باشد.

ب) در آن آثار،کلمات به صورت پیوسته و بدون جداسازی کلمات مستقل از یکدیگر و نیز به صورت درهم و بدون جداسازی کلمات با اعراب های مختلف به نمایش درآمده اند. به عنوان مثال، عبارت (فسیکفیکهم) که مرکب از پنج کلمه مستقل است، به همین شکل و فقط در یک جا آمده است؛یعنی در معاجم مرتب شده بر اساس ریشه کلمات، فقط در قسمت (کاف) و در معاجم مرتب شده بر اساس الفبا فقط در قسمت (فاء). در حالی که در اثر حاضر، این عبارت به تعداد کلمات مستقل اش تفکیک شده و هر کدام در محل مربوط خودش آمده است.

در این اثر،کلمات قرآن ابتدا بر اساس نوع آنها یعنی اسم و فعل و حرف بودنشان و سپس نوع اعراب آخرآنها یعنی فتحه و کسره و ضمه و سکون دار بودنشان و نیز تنوین و ال دار بودن شان از هم تفکیک و جدا شده اند. و در ابتدای هر کلمه نوع اسم و فعل و حرف بودن آن ذکر شده است که برای ارتقای مایه علمی کتاب و استفاده ویژه متخصصین مفید می باشد.

در همین راستا گفتنی است کلمات مشابه در صورت اختلاف در نوع و معنا نیز از هم تفکیک شده اند. به عنوان مثال کلمه (ما) که مشترک بین اسم و حرف است و یا کلمه (تظاهرا) که مشترک بین صیغه های 5 و 11 است و یا کلمه (الا) که مشترک بین الای تنبیه و تحضیض است به صورت جدا از هم ذکر شده است.

ت) در برخی از آن آثار مواردی ازاشتباهات غیر تایپی و چاپی دیده می شود؛ به طوری که در برخی موارد، کلمات یا نقصان دارند و یا اضافه.

به عنوان مثال، کتاب معروف المعجم المفهرس که همه ساله به کرات به چاپ می رسد، دارای این کاستی هااست:اللهِ: فاتحه/1؛ ذا: آل عمران/160، احزاب/17، بقره/245 و 255، حدید/11؛ رَبِّ(رَبِّنا): اسراء/108؛ عِندَ: بینه/8؛ مَعَ: انفال/19 و 46، مائده/84؛ یَعمَلونَ: بقره/144.

و یا کتاب معجم الادوات والضمائر تکمله المعجم المفهرس دارای کاستی ها و اضافات زیر است: همزه استفهام: 2 مورد کم دارد؛ الاّ: 5 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ الی: 5 مورد کم دارد؛ انَّ: 3 مورد کم دارد؛ اَن: 1 مورد کم دارد؛ اَنَّ: 2 مورد کم دارد؛ اِن: 4 مورد کم دارد؛ بِ: 3 مورد کم دارد؛ ذَلکَ: 4 مورد کم دارد؛ تاءتانیث فعل: 4 مورد کم دارد؛ سَ: 7 مورد کم دارد؛ علی: 5 مورد کم دارد؛ عن: 1 مورد کم دارد؛ فَ: 22 مورد کم و 7 مورد اضافه دارد؛ فی: 10 مورد کم دارد؛ قد: 3 مورد کم دارد؛ لو: 1 مورد اضافه دارد؛ کاف تشبیه: 5 مورد کم دارد؛ ل: 10 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ لا: 6 مورد کم و 4 مورد اضافه دارد؛ الذین: 6 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ لکن: 1 مورد کم دارد؛ لکنّ: 1 مورد اضافه دارد؛ لم: 1 مورد کم دارد؛ لمّا: 1 مورد کم دارد؛ مَا: 18 مورد کم دارد؛ مَن: 10 مورد کم دارد؛ مِن: 5 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ نون تاکید مشدد: 5 مورد کم دارد؛ نون وقایه: 31 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ ال: 154 مورد کم و 33 مورد اضافه دارد؛ هذا: 4 مورد کم دارد؛ هذه: 4 مورد کم دارد؛ و: 48 مورد کم و 3 مورد اضافه دارد؛ یا: 1 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ انا: 2 مورد کم دارد؛ انتم: 6 مورد کم دارد؛ نحن: 1 مورد کم دارد؛ هم منفصل: 2 مورد اضافه دارد؛ هو: 4 مورد کم دارد؛ هی: 1 مورد کم دارد؛ الف تثنیه فعل: 3 مورد کم دارد؛ تاء متکلم فعل:2 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ تاء مخاطب فعل: 5 مورد کم و 1 مورد اضافه دارد؛ تُم: 4 مورد کم دارد؛ تُنّ: 1 مورد کم دارد؛ نون تانیث فعل: 1 مورد اضافه دارد؛ واو جمع فعل: 14 مورد کم و 10 مورد اضافه دارد؛ کاف مخاطب متصل: 2 مورد اضافه دارد.

در حالی که در اثر حاضر تمامی مساعی به کار گرفته شد که چنین خطاهایی وجود نداشته باشد؛ چرا که بودن حتی یک مورد آن در باره قرآن زیاد است.

ث) ترتیب کلمات در این آثار ، یا بر اساس ریشه کلمات است و یا بر اساس الفبا. در اولی ، به رغم علمی بودن، استفاده از آن برای ناآشنایان به دستور زبان عربی برای یافتن کلمه مورد نظر مشکل است و در دومی اگرچه این مشکل با ترتیب بر اساس الفبا حل شده، لکن مایه علمی یاد شده مورد غفلت و قربانی قرار گرفته است. در حالی که در اثر حاضر هر دو خصیصه حفظ شده است به این ترتیب که کلمات بر اساس الفبا مرتب شده اند و در انتهای هر کلمه بعد از یک فلش ، ریشه آن ذکر شده است.

ج)در این آثار به دلیل محدودیت فضا ،هر آیه به صورت پیرایش شده با محوریت کلمه مورد نظر در حد یک سطر و یا نیم سطر آمده است که باعث گشته در موارد قابل توجهی معنای مفیدی از آیه در ارتباط با کلمه مورد نظر حاصل نشود و لزوم مراجعه پژوهنده را به متن مصحف شریف به دنبال داشته باشد. در حالی که در اثر حاضر این نقیصه با آوردن تمامی آیه حل شده است.

ح) آثار یاد شده غالبا به صورت کتاب بوده و دسترسی به آنها محدودیتهای خاص خود را دارد. در حالی که این اثر در طراز خود از آثار نادری است که از طریق فضای مجازی بصورت آنلاین و درگاه اینترنتی و نیز آفلاین و برنامه اندرویدی، رایگان در دسترس همگان در جای جای عالم قرار دارد.

خ) در آثار یاد شده، کلمات قرآنی فاقد ترجمه برای کاربران فارسی زبان است. در حالی که در این اثر همه کلمات قرآنی ترجمه شده اند که گامی مفید برای آشنایی با مفاهیم قرآنی است.

در پایان یادآور می شود از آنجا که وجود حتی یک غلط در چنین آثاری برای مصحف شریف زیاد است از این رو تمامی مساعی به خرج داده شد تا کوچکترین کم و زیادی حتی در حد یک واو نیز وجود نداشته باشد. لیکن با توجه به اینکه فقط ذات مقدس خودش مصون از اشتباه است از خوانندگان گرامی انتظار می رود به عنوان وظیفه قرآنی، اغلاط احتمالی را تذکر دهند تا نسبت به اصلاح آنها اقدام مقتضی به عمل آید.

گاهی از یک آیه فقط کلمه ای یادمان می ماند و از طریق آن می خواهیم به کل آیه دسترسی پیدا کنیم و یا می خواهیم بدانیم کلمه مقدسه "الله" در قرآن چند بار تکرار شده است. برای این منظور کتاب "المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم" می تواند راهنمای خوبی باشد. البته امروزه نرم افزارهایی هم جهت این امر به وجود آمده که کار را از کتاب هم آسانتر کرده اند، یعنی با نوشتن کلمه مورد نظر در کامپیوتر یا گوشی همراه به کل آیه و تعداد تکرار آن کلمه در قرآن دسترسی پیدا می کنیم.

"معجم" در لغت به معنی "رفع ابهام شده، ازاله التباس گردیده" (قزوینی، مقدمه المعجم، به نقل از لغت نامه معین ) و در اصطلاح "به مجموعه هایی گفته میشود که اطلاعاتی را طبقه بندی شده، بر اساس الفبا ارائه میکنند". (مدخل لدراسته المراجع، عبد الستار الحلوجی، ص 41.)

سابقه کتاب معجم الفاظ قرآن در بین مسلمانان تحت عنوان کشف الایات به سده پنجم هجری بر می گردد. آقا بزرگ تهرانی نوزده اثر با این عنوان را معرفی کرده است که اولین آنها کشف آیات القرآن از سید مرتضی علم الهـدی (درگذشت 436 ق ) است.( الذریعه، ج 18، ص 3-6.)

سابقه کتاب معجم الفاظ قرآن در بین مسلمانان تحت عنوان کشف الایات به سده پنجم هجری بر می گردد. آقا بزرگ تهرانی نوزده اثر با این عنوان را معرفی کرده است که اولین آنها کشف آیات القرآن از سید مرتضی علم الهـدی (درگذشت 436 ق ) است.( الذریعه، ج 18، ص 3-6.)

سابقه المعجم المفهرس را باید در نجوم الفرقان جستجو کرد. اروپاییان برای تحقیقات مورد نظر خود نیاز به فهرست و کشاف قرآن داشتند. گوستاو فلوگل[1] (1802ـ1870 م) مستشرق آلمانی کتاب "نجوم الفرقان فی اطراف القرآن" را به منظور تامین این نیاز تدوین و آن را در 1843 در لایپزیک منتشر کرد.

خود عبدالباقی در مقدمه می‏نویسد، کتاب فلوگل را اساس المعجم المفهرس قرار دادم. امّا اینگونه نبوده که چشم بسته و بدون تغییر همه طبقه ‏بندی فلوگل را اجرا کند بلکه قاموس‏های لغت و تفسیرهای ادبی را نیز مطالعه و مورد توجه قرار داد. پس از مدتی پژوهش و گردآوری مواد و نظام‏مند کردن آنها، قانع نشده و گروهی را به کار گرفت تا بلکه با استفاده از نظرات جمعی کار اتقان بیشتر پیدا کند.

عبدالباقی در مقدمه المعجم المفهرس حدود چهل خطای فاحش فلوگل را در ماده‏یابی واژگان برمی‏شمارد. مثلاً فلوگل فَاَثَرْنَ را در ماده «ا ث ر» آورده در حالی که ریشه آن «ث و ر» است. نیز مشکلات دیگر فلوگل را تحلیل کرده و کار خود را برتر و بی‏نقص‏تر معرفی می‏نماید. اما پژوهشگران جدید نقص‏ها و اشکالات المعجم المفهرس را یافته و کارهای کامل‏تری عرضه کردند. المعجم المفهرس لکشف آیات القرآن [3]نوشته رضا کیان‏زاد در زمره پژوهشهایی است که تکامل یافته کار عبدالباقی است.

داوری مولف آن درباره کتاب عبدالباقی چنین است:

المعجم المفهرس در نوع خود کتابی کامل است و حدود 60 سال توسط ناشران سرشناس لبنان، مصر، سوریه و ایران چاپ شده است. امّا تعدادی غلط چاپی دارد که این تعداد برای چنین متنی با ابزارهای چاپ آن روز، واقعاً ناچیز و قابل اغماض است. امّا برای ناشرینی که در این 60 سال با همان غلط‏ها منتشر کرده‏اند، نمی‏توان تحسین فرهنگی قائل شد. ایشان این اغلاط را فهرست کرده است. کتاب کیان‏ زاد، افزون بر تصحیح اغلاط و برخورداری از امکانات کتاب عبدالباقی، دارای حداقل سه امکان جدید است. تعداد تکرار ماده در کل قرآن و بسامدی مشتقات آن ماده را نشان می‏دهد. تعداد کلمات از ابتدای قرآن تا یک کلمه را نیز مشخص می‏کند. همچنین مشتقات بیشتری نسبت به عبدالباقی استخراج کرده است.

ترتیب مواد المعجم المفهرس مبتنی بر روش لغت‏نامه‏های معتبر عربی مانند اقرب الموارد و الاساس زمخشری است. پس از ماده مشتقات را به این ترتیب آورده است: فعل مجرد معلوم (ماضی سپس مضارع)، فعل مجرد مجهول (ماضی سپس مضارع)، فعل‏های مزید، اسم فاعل، اسم مفعول، اسامی.

بنابراین اساس کار عبدالباقی نظام‏مند کردن اصطلاحات و واژگان قرآن بر اساس حروف ماده (مصدر) است و ذیل هر ماده، مشتقات آن را آورده است.

البته صرفاً ماده و اشتقاقات در دستور کارش نبوده بلکه شکل‏های مختلف ترکیبی را نیز آورده است.

واژه‏گزینی آن، درون قرآنی است. یعنی واژ‏گان خود قرآن را مرتب و نظام مند کرده است. اینگونه نیست که واژگانی از بیرون از قرآن مثلاً از فرهنگ متداول مردم برگرفته باشد.

عبدالباقی چندگونه اطلاعات را ارائه کرده است: واژه، متن آیه، شماره آیه، مکی یا مدنی بودن سوره، شماره سوره. زیر برخی واژه‏ها، تعداد کاربرد (بسامد) آن را نیز عرضه کرده است.

عبدالباقی در جمادی الآخر سال 1358ق / 1938م از آن فارغ شد. حروف چینی و حروف خوانی و کنترل نهایی آن تا 1364 ق / 1945م به طول انجامید ودر این سال در قاهره چاپ شد.9 در واقع متن کار شده را در 1939 م به دارالکتب المصریه برای بررسی نهایی تحویل داد. امّا انتشار آن با تاخیر مواجه شد.

این اثر در چاپ‏های مختلف و انواع متنوع و تیراژهای زیاد منتشر شده است. یک چاپ همراه با متن قرآن در هر صفحه است. مشخصات این چاپ اینگونه است:

المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، بحاشیه المصحف الشریف، قاهره، دارالحدیث، 1408 ق/ 1988 م.

محمدباقر بهبودی آن را در ایران همراه با مقدمه فارسی چاپ کرد.

کتاب عبدالباقی پایه و مبنای بسیاری از فهرست نگاری‏ها شد و پژوهشهای مختلفی در تکمیل آن انجام یافت. علاوه بر پژوهش رضا کیان‏زاد که قبلاً اشاره شد، آقایان اسماعیل احمد عمایره و عبدالحمید مصطفی السید دو تن از استادان دانشگاه امام محمد بن سعود و دانشگاه یرموک به تکمیل المعجم المفهرس با فهرست‏سازی از ادوات و ضمائر پرداختند.10 عبدالباقی همه واژگان قرآن را فهرست‏سازی نکرد بلکه فقط افعال و اسماء مصرح را مرتب نمود و ضمائر و حروف و دیگر ادوات را رها کرد. البته گاهی واژه‏هایی مثل سوف و هذان را آورده است. اما کتاب معجم الادوات و الضمائر کار عبدالباقی را تکمیل کرد و همه واژه‏هایی نظیر بل، هذا و الذین را با نظم الفبایی فهرست‏نویسی کرده است. روش این کتاب دو مرحله‏ای است. یعنی ابتدا فهرستی از ادوات و ضمائر عرضه کرده است. استفاده کننده با انتخاب واژه به صفحه آن مراجعه و اطلاعات لازم را دریافت می‏کند.

ساختار ارائه اطلاعات آن همانند، المعجم المفهرس عبد الباقی است.

دیگر آثاری که به نحوی مقتبس یا مشابه یا تکمیل المعجم المفهرس است، بسیار زیاد است. فقط به نمونه هایی از آنها اشاره میشود:

المعجم المفهرس لآیات القرآن الکریم، محمد منیر الدمشقی، بیروت، دار القلم، بی تا.

قائمه معجمیه بالفاظ القرآن الکریم و درجات تکرارها، محمد حسین ابوالفتوح، بیروت، مکتبه لبنان، 1990 م / 1410 ق .

معجم کلمات القرآن العظیم، محمد عدنان سالم و محمد وهبی سلیمان، بیروت و دمشق، دار الفکر و دارالفکر المعاصر / 1419 ق / 1998 م .

قالب و ساختار همه اینها شبیه المعجم المفهرس است ولی در برخی جزئیات اختلاف دارند. با توجه به اینکه همه اینها در صدد ارائه، فهرست کاملتر و آسانتر بوده‏اند، از اینرو می‏توان گفت: معجم نگاری قرآن همواره رو به پیشرفت بوده است. علی رغم فهرستهای فراوانی که پس از المعجم المفهرس منتشر شده، امّا هنوز این کتاب رونق خود را از دست نداده است.
موضوع موضوعات کتب / علوم قرآنی و ادعیه / ادبیات
نویسنده محمد فواد الباقی
ناشر بخشایش
زبان فارسی
شابک 9789641823926
نوبت چاپ 1
سال چاپ 1400
جلد کتاب سلفون سخت
قطع وزیری
تعداد صفحات 944 صفحه
وزن گرم
اطلاعات تماس و دیدگاه شما منتشر نخواهد شد



پرداخت آنلاین

عضویت در خبرنامه

با عضویت در خبرنامه از آخرین پیشنهادها و تخفیف های ما زودتر از بقیه با خبر شوید!

نماد اعتماد الکترونیکی

سبد خرید

    هیچ محصولی در سبد خرید نیست.

ورود به سایت
ایجاد حساب کاربری
پشتیبانی آنلاین ...